Büyüdüğüm körfezde, köy ve kasaba çelişkilerinin insanlara nasıl yansıdığına çok net tanık oldum...
Mesela Değirmendere ve Gölcük böyleydi.
Gölcük'te askeriye garnizon ve tersane vardı orası çoktan sanayi üretimine entegre olmuştu oysa Değirmendere köydü halen...
Fındık kiraz üreticileri ve balıkçılıkla geçinen köylüler vardı.
Üretici-tüketici çelişkileri, gelenekleren kopuş süreci ve iki farklı dünyanın aynı potada erime çabasıyla ben hem Değirmendereli hem Gölcüklü, bazen ise ne Değirmendereli ne Gölcüklü oluyordum.
Evimize daha yakın diye annemler beni Değirmendere Ortaokulu'na yazdırmışlardı. Orada köylülerin çocuklarıydı arkadaşlarımız. Biz arada tek tüktük Gölcük'teki asker kökenli insanların çocukları olarak. Ve şimdi anlayabiliyoruz ki oradaki çocuklarla olan dostluğumuz çok daha dürüstmüş. Kavgalar anlaşmazlıklar ve bir sürü itiş kakış. O yüzden hala görüşürüz.
Bu arada Gölcük ve Değirmendere'nin arası sadece 3 km. idi yürüyerek giderdik. Sahilden askeriyeyi geçip, B kapısından çıktık mı Gölcük’e varmış olurduk...
Karamürsel Değirmendere’ye göre daha büyük bir alanı kaplıyordu. Ve oradaki köylüler artık üretmemeye başlamışlardı. Bu yüzden de yobazlık orada almış başını gitmişti.
Yoksul kesim gelenekleriyle yaşamaya devam ederken zenginler onları bir takım şeyleri yapmaya mecbur bırakıyorlardu "adettendir" diye... Gölcük'te maaşlı çalışan ama Değirmendere'de oturan insanlar köylülerle dostluklar kurmuşlardı. Kendileri onlara bi bok vermedikleri halde bağbozumunda köylünün kendilerine "göz hakkı" vermesini isterlerdi meselâ "adettendir" diye.
Oysa göz hakkı öyle bir şey değildi ki.
Diyelim ki beş bin ton bağ bozulmuş ikişer üçer kilo verse ne olur ki? Hiç birşey... Ama bunu yapmak da bir imece gerektiriyor normalde. Bilirsiniz bağ tek başına bozulmaz. konu komşu yardım eder buna imece denir. Bugün benim bağımı bozarız yarın seninkini... O zaman da herkes birbirine kendi bağının mahsülünden tattırır.. Ama üretmeden yaşayan bazı parazitikler, yardıma falan gitmedikleri halde köylüden göz hakkı isterlerdi. İstemek değil de sözle ima etmek diyelim...
Çocukluğumda bu çelişkileri gördüm, yaşadım. Ayrıca bağ bozumuna da defalarca gittim. Tüm komşularımıza köylü olmadığımız halde annem gider ve yanında bizi de götürürdü ırgat gibi çalışır ürün toplardık günlerce. sonra da tepsi tepsi mahsül verirlerdi bize. Ve annem köylü dostlarına tembih ederdi.
"Yardıma gelmeyenlere vermeyin sizi bu şekilde kullanmalarına müsaade etmeyin" derdi.
Mesela Değirmendere'de bir yatır vardı Sultan Baba Hazretleri...
Köylüler oraya giderler ama hiç öyle öcü gibi örtünmezlerdi. Orada iğretiden iki rekat namaz kılınırdı köy işi yemenilerle filan... Benim de kılmışlığım vakidir. Saygıyla hem de. Çünkü öylesine sade bir yerdi Sultan Baba. Sultan babaya adaklar adarlardı. kimi ev kimi koca kimi çocuk kimi şu kimi bu. Orada bir de dilek ağacımız vardı. Üzerine asılmış çaputlarıyla rengârenk... Adağı gerçekleşenler gelir orada hayvan keser ve fakire fukaraya dağıtırlardı. Köyde kimler fakir gayet iyi bilinirdi. Aslında uçurum da yoktu pek. Fakir derken nispeten fakir..
Sonra bu Sultan Baba köyün üretim geleneklerinden kopmuş olan kasabalılar tarafından istilaya uğradı.
Oradaki basitlik sadelik bir anda kayboldu öcü gibi başını örterek gelip saatlerce namaz kılanlar, kestiği hayvanı "kendi fakirlerine" götürmek için alıp götürenler türedi. Anlayacağınız Sultan Baba'nın boku çıktı. Tam bir Türk geleneği Türk kültü olan Dilek Ağacımız oradaki Türk köylüsüne din dersi geçenler tarafından dini vecibelere uygun düşmediği gerekçesiyle üzerine çaput bağlamanın "yasak" olduğu söylenerek tahkir ve yok edildi.
Demek ki üretimin bittiği yerde geleneklerin boku çıkıyor.
Jale ALTUNEL
19 Mart. 2018
Hiç yorum yok :
Yorum Gönder