SPOR GERÇEKLERİ

                 Modern spor dört aşamadan geçerek küreselleşti:

1.      Aşama, Fabrika aşaması:

   Sporun ilk aşaması fabrika özelindeydi. Bu aşamada öncülük İngiltere’deydi. Sanayi devriminin ilk dönemlerinde İngiltere’de işçiler, yoğun bir çalışma içerisine sokuldular. Bu dönemde işçiler günün yarısından çoğunu makinaların başında tüketiyorlardı. Sermayenin işçilere sunduğu ucuz birayla sözümona günün yorgunluğu gideriliyor, işçiler kendilerini yeniden üretemeden makinaların başına dönüyorlardı. Böylece sermaye işçileri rahatça denetleyebiliyordu.

   Bu durum daha sonraları işçilerin örgütlü mücadeleleriyle biraz olsun değişti. İşçilerin çalışma süreleri gün be gün azaldı. 1 Mayıs 1848’de işçiler on saatlik mesai hakkını kazanmışlardı. Artık işçilerin kendilerini yeniden üretebilecekleri özgür zamanları vardı. İşçinin özgür zamanı sermaye için büyük tehlikeydi. İşçiler, özgür zaman süresinde kendilerini yeniden üretebilir, sermayeye karşı örgütlenebilirlerdi. İşte sermaye bu arada sporu yeniden keşfetti. Fabrika takımları kurarak, fabrikalara bir aile görüntüsü vererek, sınıf dayanışmasını bir ölçüde gerilettiler. Sınıf çelişkisinin yerini, “fabrika ailesi” çelişkileri aldı. Firma aşkı sınıf mücadelesini unutturduğu için, saflar yapay olarak sermayedarların isteğine göre oluşturuldu. İşçisiyle, memuruyla, patronuyla bir taraf; yine işçisiyle patronuyla memuruyla karşı taraf olarak, kıyasıya spor adlı serüvene atıldılar.

   Bu serüvenin sonucunda kazanan taraf kuşkusuz emekçiler değildi. Son çözümlemede atılan gollerin tümü, patronların hanesine yazılıyordu. Sporda aslan payı yine patronların tekelindeydi.

2.      Aşama, Mahalle Aşaması:

Fabrika aşamasının getirdiği avantajlarla, egemenler sporu, özellikle futbolu mahallelere taşıdılar. Egemenler mahalle takımlarını kurdular. Burada amaç, değişik kesimlerdeki değişik kategorideki insanları karşı karşıya getirmek ve onlar arasındaki sınıfsal çelişkilerin yerine, sahte dostluklar sahte düşmanlıklar yaratmaktı. Kuşkusuz burada kaybeden, sınıfsal yapısı itibarıyla sermayeye karşı mücadele verebilmek için, dostluk dayanışma ve kardeşlik duygusuyla örgütlü olmak zorunda olan işçi ve emekçilerdi. Uyduruk spor çelişkisiyle işçiler ve emekçiler mahalle aşamasında da karşı karşıya gelmişlerdir. Mahalleler mahallelere rakip yapılmış, sermayenin isteği bir ölçüde yerine gelmiştir.

3.      Aşama, Kent Aşaması:

Özellikle kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması aynı zamanda burjuva spor düzeninin kentlere taşınmasını da peşisıra getirdi. Artık spor, kentler arası bir yarışmanın bir savaşımın öznesiydi. Böylelikle sermaye spor aracılığıyla kitleleri sömürünün kaynağından başka taraflara uzaklaştırabiliyordu. Bu aşamada ülkemizde yaşanan bir örnek hâlâ kara bir leke olarak spor tarihimizde duruyor. Anımsamak gerekirse; İkinci profesyonel liglerin oluşturulduğu dönemde, bir Kayseri-Sivas faciası yaşanmıştır. Kayseri’de oynanan Kayseri-Sivas maçı sonrası provokatörlerin körüklemesiyle çıkan olay alevî-sünnî çatışmasına dönüştürülmüş, sonuçta yaklaşık kırka yakın vatandaşımız hayatını kaybetmiştir. Bugün bile hâlâ bu yaralar sarılmış değildir.

4.      Aşama, Ulusal Aşama:

Sermaye sporu keşfetmişti. Spora kendi ideolojisinin damgasını vurmuştu. Ekonomik sosyal, kültürel olaylar sonucunda, ezik düşmüş ulusların bu duygularını tamir etmek için sporu önlerine sunmuştu. Sporda kazanılan her başarı sözde ulusların yükselişini simgeliyordu. “Avrupa avrupa duy sesimizi, bu gelen Türklerin ayak sesleri”, “Samiyen herkese mezar olacak!” vb. sloganlar Avrupa karşısında her alanda olduğu gibi sporda da ezikliğimizin tepkisiydi. Sonuç olarak spor dediğimiz etkinlikler, yeni aşamada ulusları bile aşmıştır. Yakın gelecekte ulusal maçların yerini holding kulüplerinin alması kaçınılmaz görünüyor.

          İngiliz Emperyalizmi ve Spor

   G. Petrof  “Ak Zambaklar Ülkesinde” adlı yapıtında o dönem Avrupası’nda futbolun gelişmesini şöyle anlatıyordu: “Napolyon yirmi ulusun kuvvetlerini Rusya’ya karşı topladı. Moskova’ya kadar vardıysa da burada yok edildi. Fransa’ya güçsüz dermansız döndü. Napolyon’un savaşlarından çok yorulan Avrupa toplulukları, İngiltere’nin sürekli savaşların baş sorumlusunu (Napolyon’u) yakalamasından memnundular. İngilizler’in yenilmez enerjilerinin önünde saygıyla eğiliyorlardı. Avrupa gençliği kendilerini İngiliz sporlarına, bu arada İngiliz sporlarının en kaba biçimi olan, bir topu tekmelemekle oynanan futbola vermişti. Futbol din gibi birşey olmuştu. Ondan çok zevk alıyorlardı. Onu bir bilim, bir sanat durumuna getirdiler. Futbol bütün bir kuşağın düşüncelerini,gözlerini kaplayan garip bir tutku olmuştu.”

   Tarihsel bir döneme “Güneşi Batmayan Ülke” olarak damgasını vuran İngiliz emperyalistleri tarafından sömürge ülkelerine taşınan futbolun yaygınlaştırılmasındaki temel etken kuşkusuz yalnızca eğlenmek, oyalanmak değildir. İngiliz emperyalistlerinin ideolojik araçlarından biridir futbol. “Asılacaksan İngiliz Sicimi ile Asıl” yaklaşımı, “Oynayacaksan İngiliz Gibi Oyna” olarak kendisini futbolda ortaya koyuyordu. İngilizler için şekil değil, sonuç önemliydi.

   Emperyalist kapitalistlerin kitleye yaklaşımını sporun içeriği çok açık ortaya koyuyordu. “Güçlüler ayakta kalmalı, zayıflar ayıklanmalı”, daha başka bir deyişle “itaat etmeliydi.”

           Finans Kapitalin Sporu

   Günümüz sporuna finans kapital damgasını vurdu. Zaten kirli olan spordaki ilişkiler iyice kirletildi. Yeşil çuhalar yeşil çimlerden daha da önem kazandı. Şike, kumar, siyaset, doping, mafya, şiddet, küfür vb. illetler sporu bütünüyle kuşattı. Oyundan spora büyük bir yabancılaşma yaşandı. Oyunla bütün bağlarını koparan ve vahşi kapitalizmin ideolojisiyle sarmalanan spor, metalaştırıldı. Sporcular da şovmenleştirildi. Spor oyun, sporcu da oyuncu olarak kalamadı; Oyunla sporu eşitlemek olanaksızlaştı. Arenalar postmodern bir tapınağa dönüştürüldü. Spor kitleleri avutmada, uyutmada dini bile solladı.

   Çocuklar, gençler en doğal hakları olan oyun alanlarından yoksun bırakıldı. Oynayamayan, yalnızca seyreden bedensel ve ruhsal açılardan sağlıksız bir nesil yaratıldı. Spor kazanç hırsını yaydı. Gençlere sporla köşeyi kestirmeden dönme umudu aşılandı. Bireysel kurtuluş umuduyla spora sarılan apolitik bir gençlik oluşturuldu. Gençler tembel öğrenci, kaytaran çırak olarak gelişme çağını tüketti ve entelektüel açıdan çok geri kaldı. Dönen spor çarkı özgürlüğü değil, sömürüyü yeniden üretti durdu. Frankolar Salazarlar (3F’ler) unutturuldu. Finans kapitalin spor arenalarındaki “Çağdaş Gladyatörlük Düzeni” tartışılmaz bir tabu yapıldı. Estetik bir ameliyatla masumiyet maskesi takılan spor; Sağlık, eğitim ve üretim ilişkilerinin dışına itildi.

   Yaşam kalitesinde Türkiye’nin benzeri Avrupa ülkeleri karşısında geri kalmasında sporun da önemli rolü vardır.

   “Yaşam” ve “sağlık” konusunda Türkiye’nin durumunu en ileri ülkelerle değil, aynı “küme”de bulunduğumuzu varsaydığımız, on iki Avrupa Birliği ülkesi ile kıyaslamalıdır.

    “Renk körlüğü” “kent aşkı” sürekli körüklendi ve sporda taraf olması gerekenler de fanatik taraftar olarak bu kervana katıldı. Sınıf bilinci arenalarda geri plânda kaldı. Sınıftan yana olduğu savında olanların spora yaklaşımları da bilimsel değil, tepkisel oldu. At yarışları, İddia, Spor-Loto, Spor-Toto ve benzeri sözde şans oyunları, özde kumar tutkusunu ön plana çıkardı. Yerli yabancı sporcu transferleri, ligin falına bakılması aydınların da uğraşları oldu. 12 Eylül döneminde futbolun iç politikaya dönük işlevinin tamamlandığı, spora ve özellikle futbola büyük yatırımlar yapıldığı görülemedi. “Politika tatile çıktı, yaşasın futbol” söylemiyle yazarlar, çizerler, sanatçılar, edebiyatçılar ve hatta sendikacılar tribünde yerlerini aldılar. Ve biraz da ‘entelektüel solun’ üzerinden “spor, imtiyazları eşit bir kamusal alandır” masalı kitlelere yayıldı. Spor ortamı bütünüyle Üç Maymun’u oynayanlarla oynatılanlara kaldı.

      Patronların, Şirket Kulübü Yerine Kitle Kulübü Tercihi

   1950’lerden itibaren ağızlarda sakız yapılan “futbolda çağdaşlaşma, kulüplerin şirketleşmesinden geçer” tekerlemesi nedense bugüne kadar ağırlıklı olarak yaşama geçirilemedi. Bunda en önemli rol kuşkusuz kulüpleri yöneten ağalarındır. Yönetime seçildikleri andan itibaren gizli-açık, özel işlerini yönetici kisvesiyle güven içinde yürüten işadamı yöneticiler, şirket kulübü olmak yerine kitle kulübü olmayı yeğlediler. Böylelikle kulüpleri yöneten patronlar, hem geniş tanıtım olanaklarına kavuştular, hem de paracıklarını riske atmadılar. Kendi özel işlerini verimlilik ve kârlılık prensipleriyle yönetip, holdingleşen bu patronlar, yönettikleri kulüplere bu anlayışlarını taşımadılar, yönettikleri kulüpleri borç batağına attılar.

   Kitle kulüpçülüğü uygulamasının sermayeye daha çekici gelmesinin ardında şu gerçekler yatmaktadır: Spor etkinliklerinde kamu yararı gözetiliyor iddiası ortalığı tozu dumana katmakta, sonuçta patronlar belediye başkanlarını, valilikleri, emniyet amirlerini kolayca devreye sokarak şahsi işlerinde kullanabilmektedir. Şu anda Türkiye Profesyonel Ligleri’nde yer alan kulüplerin yönetimleri ya doğrudan belediyelerin sırtında, ya da dolaylı olarak belediyelerin sorumluluğundadır. Nereden, nasıl, neyin karşılığında sağlandığı belli olmayan, büyük ölçüde kayıtlarda belirtilmeyen ekonomik olanaklar, gerek transfer ve gerekse tüketim, adresi belli olmadan bazı kişilerin hızlı ve yaygın tanıtımları için kolaylıkla çarçur edilmektedir.  Türkiye’de kulüp kasasıyla yöneticilerin cepleri birbirine karışmakta, bu arada hatırı sayılı miktarda dolara duş yaptırılmaktadır.

  

   Transfer mi Köle Ticareti mi?

   Sanılanın aksine, Türk futbolu gelişmedi, yalnızca tekelleşti ve yabancılaştı. Transferde dönen baş döndürücü rakamlar tavan ile taban arasındaki uçurumun giderek derinleşmekte olduğunun açık kanıtıdır. Gerçekte, transfer adı altında sporcuların sadece emekleri değil, kendileri de pazarlanmaktadır. Futbolcu döktüğü terin karşılığını belirleyen tartışmaya özgürce katılamamaktadır. Daha da doğrusu futbolcu örgütsüz olduğu için, yönetici ile masaya eşit koşullarda oturamamaktadır. Köle pazarındaki uygulamayla, futbol emekçilerinin alım, satım, kiralama işlemleri büyük benzerlikler göstermektedir. Transfer yönetmeliklerinde sporcuya çalışacağı işyerini bile özgürce seçebilme yolunu tıkayan bir sürü engel bulunmaktadır. Yürürlükteki yasalar ve yönetmelikler, sporcunun özgür bir birey değil, sadece meta yani “mal” olduğunu ortaya koymaktadır. Kulüp ile futbolcu ilişkisi, işçi ile patrondan çok, efendi ile köle arasındaki ilişkiyi anımsatmaktadır. Kesin gerçek şudur ki, yasal süresi belli olmayan futbol emekçisinin geleceği, yöneticilerin iki dudağı arasındadır. Kısacası günümüzdeki transfer uygulamasının en iyi tanımı “meslek yaşamının herhangi bir aşamasında nerede, kiminle çalışacağı konusunda her türlü söz hakkının futbol emekçisinden esirgenmesini amaçlayan bir kısıtlayıcı ağ” şeklinde olanıdır.

   Modern sıfatlı sporlar başlangıçta egemenlerin uğraşı oldu. Egemenlerin sınıfsal çıkarları gereği sporu işçi ve emekçi sınıflara yayma girişimleri, önceleri işçi sınıfının önderlerince sert tepkiyle karşılandı. İşçi önderleri sporu bir “Truva atı” olarak değerlendirdi. Sınıf mücadelesinde burjuvaların avantaj yakalayacağının bilincine varan işçi ve emekçiler, İsveç’de 1891 yılında yayımladıkları işçi gazetesinde spora karşı tepkilerini, şu sözlerle dile getirdiler: “Spor, iş ve çalışmanın kötü bir taklididir. Bu nedenle de toplumun tembel ve üretime katılmayan kesimleri tarafından uygulanır, onlar tarafından el üstünde tutulur. Bu niteliğinden ötürü sosyalist devrim, spor etkinliklerine son vererek, bu çöküntü dönemini kapatacaktır.” Yine 1912 yılında İsveç Sosyal Demokrat Gençlik Dernekleri Federasyonu, yayımladıkları bildiride spordaki şovenist gelişmelerin altını çizerek şu görüşlere yer verdi: “Sosyal Demokrat Gençlik Kulüpleri’nin görevi, bu kötü spor ilgisine karşı savaşım vermektir.”

   Özellikle sporun günümüzdeki şövenist anlayışına karşı çıkmak başlıca sorunumuz olmalıdır. İşçi sınıfı hareketinin amaçladığı ekonomik ve sosyal devrim, ancak halk sağlığı sorununu çözebilir. Almanya ve İskandinav ülkelerindeki işçi önderlerinin “burjuva uğraşı” tespiti ile spora karşı aldıkları tavır sporun işçi sınıfı saflarında yayılmasını engelleyemedi. Bunun üzerine işçi önderleri tavır değiştirerek “Spor bir halk hareketine dönüşmüştür. Kapitalist sistem sürdükçe spora sosyalist bir öz vermek olanağı yoksa o zaman işçi ve emekçiler sporda ayrı örgütlenmeye gitmelidirler” tezini savunmaya başladılar. Bu tarihsel yanılgı ve teslimiyetin sonunda sadece Almanya’da işçi spor kulüplerine kayıtlı işçi sporcular kolaylıkla SA’ların hedefi oldular. Azımsanmayacak sayıda işçi sporcu SA’lar tarafından katledildi. Sözün özü, emekçiler spora karşı çıkmakla ya da sporda ayrı örgütlenmeye gitmekle spor ortamında var olamadı.


    Sözün özü, Spor arsada güzel ve temiz, borsada çirkin ve kirlidir!

   (Spor emek-sen)